Nowoczesne samochody wyposażone są w niezliczoną ilość, wszelkiego rodzaju systemów bezpieczeństwa. Pojazdy są programowane w taki sposób, aby ostrzegać kierowcę o nieprawidłowościach jakie w nich występują. Wielu posiadaczy czterech kółek nie jest nawet w pełni świadoma, jak działają i do czego służą poniektóre systemy. Nie ma w tym nic złego, mnogość elektroniki jaką są naszpikowane nasze samochody może przytłaczać. Są jednak systemy ostrzegania, o których lepiej mieć pełną wiedzę, aby odpowiednio dbać o swoje bezpieczeństwo i kondycje naszego pojazdu.
Co to jest czujnik TPMS
Jednym z nich jest czujnik TPMS, którego skrót rozwija się z angielskiego jako Tire-Pressure Monitoring Systems. Jest on odpowiedzialny za pomiar i kontrolę jednej z najważniejszych właściwości kół samochodowych – ciśnienia.
Czujnik ciśnienia TPMS składa się z czterech systemów monitorujących wartość napompowania w każdym kole.
Dzięki temu czujnikowi kierowca może zostać poinformowany o występującym niedoborze powietrza w jednym z kół. Pozwoli to na odpowiednio wczesne zainterweniowanie i rozwiązanie problemu zanim spowoduje poważniejsze usterki. Należy bowiem pamiętać, że jazda z niedopompowanym kołem może prowadzić do szybszego zużywania się opon, a także innych komponentów pojazdu. To także pogorszona ekonomia jazdy, ponieważ opony o zbyt niskim ciśnieniu powietrza powodują zwiększenie spalania paliwa.
Warto wspomnieć, że czujnik ciśnienia TPMS jest obowiązkowym atrybutem każdego, nowego samochodu, wyprodukowanego od 2014 roku, dopuszczonego do ruchu na terenie Unii Europejskiej. Starsze samochody nie są objęte obowiązkiem dodatkowego montażu owych czujników, jednak istnieje taka możliwość.
Jak działa czujnik ciśnienia w oponach
Czujnik ciśnienia TPMS mierzy ilość powietrza w każdej z opon i na tej podstawie określa czy, w którejś nie jest wymagane dopompowanie. W przypadku wykrycia nieprawidłowości na desce rozdzielczej powinna zapalić się odpowiednia ikonka informująca o niższym niż normalnie ciśnieniu. Symbol TPMS to albo przekrój opony z wykrzyknikiem, albo widok z góry samochodu z odsłoniętymi wszystkimi czterema oponami. Ze względu na różnorakie wytyczne firm oponiarskich i producentów samochodów, lampka ostrzegawcza TPMS nie musi się zapalać, dopóki ciśnienie w oponie nie spadnie o 25 procent poniżej zalecanego przez producenta ciśnienia. Według American Automobile Association jest to znacznie poniżej ciśnienia wymaganego do bezpiecznej jazdy. Wniosek z tego taki: Nie używaj lampki ostrzegawczej TPMS jako substytutu regularnego sprawdzania ciśnienia w oponach i utrzymywania go na zalecanym poziomie. Nie taki jest cel.
Rolą pokładowego systemu kontroli ciśnienia w ogumieniu jest ostrzeżenie kierowcy sygnałem dźwiękowym oraz świetlnym. O znaczącym spadku ciśnienia TPMS (w wersji pośredniej) informuje w ciągu maksymalnie 20 min. od przekroczenia granicznej normy. W przypadku droższego systemu bezpośredniego, ciśnienie monitorowane jest na bieżąco, a jego wartość podawana w komputerze pokładowym samochodu.
Według badań firmy Schrader International, zajmującej się produkcją systemów TPMS, aż 40 procent kierowców nie rozpoznaje sygnału ostrzegawczego o niskim ciśnieniu opon lub go ignoruje. Natomiast spośród tych, którzy mają świadomość o ostrzeżeniu, aż 21 procent nie robi kompletnie nic, aby wyeliminować problem.
TPMS to system mający na celu informowanie o znaczącym spadku ciśnienia w oponach. Nie zastępuje on regularnych przeglądów ciśnienia, których prawidłowo należy dokonywać co 10 000 przejechanych kilometrów.
Rodzaje czujników TPMS
Czujniki ciśnienia opon TPMS mogą działać w dwóch wariantach:
- Bezpośredni
- Pośredni
Te pierwsze montowane są bezpośrednio we wnętrzu opony i dostarczają konkretnej odpowiedzi na pytanie o wartość ciśnienia. Drugie zaś wykrywają tylko nagły spadek ciśnienia, a do działania wykorzystują inne czujniki oraz metody pomiaru pośredniego. Oba typy spełniają te same zadania, jednak posiadają znaczące różnice w budowie i zasadzie działania. Stosowane są w zależności od potrzeb i wymogów producenta. Celem takiego podziału jest odpowiednie dostosowanie się do sytuacji w jakich czujniki mają być wykorzystywane, a także jak dokładny ma być prowadzony pomiar. Czujniki mogą różnić się od siebie gabarytami, specyfikacją, rodzajem transmisji czy też sposobem montażu. Czujniki TPMS różnią się również w kwestii tego do jakich marek samochodów mogą być montowane.
Bezpośredni czujnik TPMS
Czujniki tego typu montowane są bezpośrednio w oponie. W zależności od rodzaju mocowania mogą znajdować się na feldze lub być integralną częścią wentyla powietrznego. Czujnik bezpośredni na bieżąco monitoruje ciśnienie we wszystkich oponach i za pośrednictwem fal radiowych przekazuje informacje do systemu. Dzięki wysokiej częstotliwości pomiarowej, można o wiele dokładniej badać stan ciśnienia i wykryć jego odchylenia chwile po ich wystąpieniu. To znacząco wydajniejsze i miarodajne rozwiązanie, które daje lepszy pogląd na sytuacje jaka zachodzi w oponach.
Bezpośrednie czujniki TPMS niepozbawione są wad. W przypadku wizyty u wulkanizatora, w celu wymiany opon, należy poinformować go o tym, że koła wyposażone są w takowe czujniki. W innym przypadku czujnik może zostać łatwo uszkodzony przy demontażu, powodując niemałe, dodatkowe koszty związane z zakupem nowego czujnika.
Pośredni system TPMS
Jak działa czujnik ciśnienia TPMS z systemem pośrednim? Stosunkowo łatwo. Ten rodzaj czujników najczęściej spotyka się w pojazdach klasy średniej, gdzie stawia się na ekonomię wykonania. Pomiar opiera się na optycznym mierzeniu prędkości koła wykorzystując przy tym systemy ABS oraz ESP. Zmierzone ciśnienia każdego koła są zbierane w odbiorniku i porównywane. Jeśli, któraś wartość, przez dłuższy czas wykazuje inną wartość niż reszta to wyświetlany jest komunikat o zbyt niskim ciśnieniu w oponie. System pomiarowy wykorzystuje również do prowadzenia inspekcji prędkość obrotową kół. Mierzy jak szybko koło się obraca i na tej podstawie wyciąga wniosek czy konieczne jest dopompowanie. Im mniejsze ciśnienie tym mniejsza średnica, a tym samym większa prędkość obrotowa koła, które aby utrzymać tą samą prędkość musi wykonać więcej obrotów.
Nowsza generacja tego rodzaju systemu TPMS wykorzystuje inny parametr – wibrację kół. Poza standardowym pomiarem, bada również rezultat zmian obciążeń podczas przyspieszania, hamowania lub pokonywania zakrętów.
Pośrednie pomiary czujników TPMS posiadają jedną zasadniczą wadę. Nie porównują ciśnienia w oponie z prawidłowym ciśnieniem jakie powinno się w niej znajdować. Natomiast dokonują pomiaru porównawczego przy założeniu że prawidłowe ciśnienie w oponach już jest. Z racji tego, że wartość wyjściową można kalibrować w każdej chwili i ustawić ją dowolnie, pomiar może być błędny. Czujnik pośredni TPMS poinformuje nas jeśli ciśnienie, w którejś z opon ulegnie zmianie o 20 procent. Może również się zdarzyć, że nie poinformuje nas wcale, ponieważ w sytuacji gdy na przykład powietrze uleci ze wszystkich opon, czujnik nie zauważy różnicy. Względne wartości między kołami nie będą odbiegać od siebie nawzajem, a więc według systemu ciśnienie jest w normie, kiedy tak naprawdę jest niższe niż powinno.
Jak wyłączyć TPMS?
Niestety jest to całkowicie zależne od producenta samochodu i producenta opon. W dużej ilości przypadków, gdy bateria w czujnikach zaczyna się wyczerpywać na monitorze deski rozdzielczej pojawia się, irytujący kierowców, błąd o niskim ciśnieniu. Z tego względu spora część użytkowników próbuje uporać się z tym problemem i wyłączyć urządzenia. Jednak przez wzgląd na to, że od 2014 roku czujniki TPMS są obowiązkowym atrybutem każdego, nowo wyprodukowanego samochodu, producenci nie dają możliwości ich wyłączenia. Zdarzają się również wyjątki i w instrukcjach do pojazdów niektórych marek można znaleźć dokładny opis poszczególnych kroków potrzebnych do dezaktywacji systemu pomiarowego ciśnienia opon.
Jak sprawdzić czujniki TPMS
Czujniki TPMS to podsystem samochodowy, który jak każdy inny jego komponent potrzebuje odpowiedniego serwisu. W tym celu warto udać się do profesjonalnego punktu zajmującego się takowym serwisowaniem czujników TPSM. W zależności od typu posiadanych czujników serwis może przebiegać różnorako.
Podstawowy przegląd czujników ciśnienia systemów bezpośrednich obejmuje:
- Podłączenie testera do złącza EOBD i odczytanie pamięci sterownika TPMS.
- Jeżeli nie ma błędów, precyzyjny przyrząd skanuje czujnik, aby odczytać z niego informacje np. wysokość ciśnienia jaką widzi, temperaturę oraz stan baterii.
- Po zeskanowaniu, następuje porównanie informacji ze sterownika do informacji odczytanych z czujników naszym skanerem.
- Sprawdzony zostaje stan zaworów.
- Sprawdzona zostaje jakość połączeń oraz czy nie są utlenione.
- Sprawdza się, czy odpowiednia wkładka zaworowa jest użyta do odpowiedniego typu zaworu, aby zawór nie ulegał degradacji.
- Sprawdza się, czy na każdym zaworze znajduje się odpowiedniego typu kapturek, aby nie dochodziło do degradacji lub zanieczyszczeń podczas eksploatacji.
Jeżeli Twoje auto wyposażone jest w pośredni system monitorowania ciśnienia, zapytaj w serwisie o inny rodzaj przeglądu, który wymaga specjalistycznego sprzętu. Przegląd dla systemów pośrednich przebiega następująco:
- Pracownik serwisu podłącza tester do EOBD.
- Odczytuje pamięć sterownika ABS, sprawdzając, czy nie ma żadnych błędów i czy system właściwie widzi prędkość obrotową koła.
Zalety TPMS
Zastosowanie TPMS posiada wiele zalet z punktu widzenia bezpieczeństwa i korzyści dla środowiska. To właśnie te aspekty były przesłanką dla UE do prawnego nakazu stosowania tego rozwiązania.
Ideą TPMS jest zapobieganie sytuacji, w której samochód będzie poruszał się na oponach ze zbyt niskim poziomem ciśnienia.
Długotrwała jazda na oponach ze zbyt niskim ciśnieniem, tuż po silnikach o dużej pojemności, stała się według UE wrogiem numer jeden dla ekonomii jazdy i kondycji środowiska naturalnego. Zarazem system czujników ciśnienia TPMS powinien przyczynić się do zmniejszenia kosztów eksploatacji auta.
Wady TPMS
Nie da się ukryć, że główne wady obecności TPMS w samochodzie, to te związane z finansami. Korzyści ekonomiczne jakie przeniesie stosowanie systemu monitoringu ciśnienia zostaną skutecznie przysłonięte przez znacznie wyższe koszty związane z obsługą samochodu. Po pierwsze, producenci samochodów z pewnością nie wezmą na siebie kosztów związanych z dodatkowym wyposażeniem nowego auta. Ponadto z pewnością droższe będą również usługi wulkanizacyjne, ponieważ obsługa koła z czujnikiem jest znacznie bardziej problematyczna niż standardowego.
Za wadę TPMS można również uznać fakt, że system alarmuje kierowcę późno, bo dopiero, gdy ciśnienie w oponie spadnie poniżej 25 proc. zalecanego poziomu.
Ponadto do poprawnego działania, pośredni czujnik TPMS wymaga, aby kierowca pamiętał o ręcznym resetowaniu czujnika przy każdym pompowaniu, lub wymianie koła w celu ustawienia ciśnienia bazowego.
Jak wymieniać opony z czujnikami ciśnienia
Wymiana opon z czujnikami ciśnienia, jak można się spodziewać, to nie jest kwestia równie łatwa co wymiana opon bez czujników. Przede wszystkim nie należy zapominać, że każdy czujnik jest dedykowany do każdej opony. Z tego względu przy demontażu, a następnie ponownym montażu, nie wolno pomylić ich miejscami. W niektórych instrukcjach samochodowych widnieje dokładny opis, który instruuje jak przekładać opony miejscami, aby zapewnić równomierne zużycie i przy okazji nie doprowadzić do dezintegracji systemu monitorowania ciśnienia TPMS.
Ile kosztuje wymiana opon z TPMS?
Obsługa koła z czujnikiem TPMS nie jest zupełną nowością na rynku usług wulkanizacyjnych. Luksusowe auta od kilku lat mają na wyposażeniu taki system, a w Renault stosowany jest on już od ponad 10 lat.
Renomowane serwisy są zaznajomione z procedurami wymiany ogumienia z systemem monitorowania ciśnienia i potrafią sobie poradzić z resetowaniem czujników, wymianą baterii, czy sprawdzeniem siły sygnału.
Wymaga to jednak od serwisów posiadania specjalistycznego sprzętu do kompleksowej obsługi TPMS i poświęcenia dodatkowego czasu. Dlatego wymiana opon z tym systemem TPMS może być nawet o 60 proc. droższa, niż w przypadku koła bez czujników.
Usługa wymiany opon wyposażonych w nowy system trwa nieco dłużej i jest bardziej pracochłonna, ponieważ wulkanizator w pierwszej kolejności musi zdiagnozować czujniki ciśnienia powietrza w oponach, a zdejmowanie i zakładanie opon z TPMS na felgi wymaga wprawy i zachowania ostrożności
Auto wyposażone w czujnik TPMS wymaga kilku specjalistycznych czynności obsługowych. Czujnik wewnątrz opony może być zamocowany na dwa sposoby – bezpośrednio do felgi, albo razem ze specjalnym wentylem. W przypadku wymiany samych opon (w sytuacji gdy opony letnie i zimowe są montowane na tych samych felgach) należy uważać, aby mechanicznie nie uszkodzić czujnika.
Dodatkowo za każdym razem, gdy zdejmujemy opony, należy sprawdzić stan baterii (ewentualnie ją wymienić) i siłę sygnału czujnika.
Zaniedbania w powyższych kwestiach i nieprofesjonalne podejście do obsługi kół z czujnikami ciśnienia mogą sprawić, że pomarańczowa kontrolka z symbolem przebitej opony będzie często i bez powodów pojawiać się na tablicy wskaźników, a w rezultacie czujnik TPMS przestanie spełniać swoją funkcję, a zacznie być kolejnym irytującym “gadżetem” w naszym samochodzie.