Opony to najważniejszy element eksploatacyjny w pojazdach, ponieważ jako jedyne mają kontakt z nawierzchnią, po której się poruszamy. Powierzchnia styku wielkością podobna jest do kartki A4 i to dokładnie od czterech takich powierzchni zależy bezpieczeństwo oraz jakość prowadzenia samochodu. Z tego względu wyjątkowo ważne jest, aby regularnie serwisować ogumienie, a zwłaszcza monitorować głębokość bieżnika opony.
Cały bieżnik stanowi około 80% powierzchni zewnętrznej opony. Zatem jak widać, jego odpowiednia kondycja ma niezwykle istotne znaczenie dla naszego bezpieczeństwa. W im lepszym stanie jest bieżnik, tym lepszy jest stan opony, a co za tymi idzie właściwości trakcyjne takie jak przyśpieszenie czy hamowanie. Z tego artykułu dowiesz się między innymi:
- Jak zbudowany jest bieżnik opony
- Jak zmierzyć głębokość bieżnika opony
- Ile bieżnika ma nowa opona
- Jakie są rodzaje bieżników
Bieżnik opony – podstawowa konstrukcja
Budowa bieżnika opony opiera się na sześciu podstawowych elementach, z których każdy odpowiedzialny jest za inny czynnik. Jednak wszystkie razem mają na celu zapewnienie przyjemnej i bezawaryjnej jazdy.
- Bloki
Podstawą każdego bieżnika są bloki. To one tworzą całą strukturę i wzór bieżnika, o którym później. Bloki bieżnika mają jeden zasadniczy cel, zapewnić właściwości trakcyjne i odpowiednie przełożenie siły ciernej z silnika na asfalt. Bloki niejednokrotnie mogą różnić się od siebie kształtem czy wielkością, wszystko zależy od tego, do jakich zadań ma być przeznaczona opona. - Żebro
Dalej w kolejności jest żebro, czyli grzbiet bieżnika ciągnący się na jego całym obwodzie, niekiedy zaopatrzony w poprzeczne rowki. Tworzy obwodowy pas kontaktowy. - Lamele
Kolejnym elementem są lamele, to znaczy małe nacięcia na brzegach bieżnika o szerokości od 0,3 mm do 1,5 mm. Mają one na celu zapobiegać poślizgom na wilgotnej lub śliskiej nawierzchni, a także odpowiadają za skuteczne hamowanie. - Rowki
Rowki to wgłębienia między blokami, mające różne kształty oraz wielkości, ściśle powiązane z kształtami i wielkościami bloków. Im bardziej zaawansowany system rowków w oponie, tym lepsze właściwości pod względem łatwości kierowania pojazdu. Odpowiadają również za redukcję hałasu powodowanego toczeniem opony. - Rowkowanie
Rowkowanie bieżnika to system odprowadzania wody z opony, który niezbędny jest do bezpiecznej jazdy na mokrej nawierzchni. Opony o złym rowkowaniu mogą ulegać aquaplaningowi i łatwo wpadać w poślizg. Co ważne im większe rowki, tym lepszy odpływ cieczy, jednak powoduje to zmniejszenie bloków i pogorszenie właściwości jezdnych na suchej nawierzchni. - Dołki
Ostatnim elementem są dołki, które mają zapewnić odpowiednie chłodzenie opony.
Ile bieżnika ma nowa opona?
W przypadku zmiany ogumienia i zaopatrzenia się w nowy komplet, głębokość bieżnika nowej opony powinna wynosić od 8 mm do 10 mm. Taka głębokość zapewnia stuprocentową jakość i pewność właściwości opon gwarantowanych przez producenta. Z tego względu warto cyklicznie wymieniać opony, aby nie narażać się na jazdę na zużytych, mniej efektywnych gumach. Taki zabieg, choć może wydawać się pracochłonny i kosztowny, jednak zdecydowanie oszczędzi nam stresu i nieprzyjemności związanych z ewentualną kolizją, która może okazać się wynikiem zbyt długiego okresu eksploatowania jednego kompletu.
Minimalna głębokość bieżnika opony
Jak już ustaliliśmy, głębokość bieżnika opony ma bardzo istotny wpływ na jakość prowadzenia pojazdu oraz bezpieczeństwo ruchu. Z tego względu istnieją pewne regulacje w polskim prawie mówiące o tym, jaka ma być minimalna głębokość bieżnika opony w wykorzystywanym przez nas pojeździe. Wartość ta to 1,6 mm. Jeżdżąc na oponach o mniejszej głębokości bieżnika, narażamy się na możliwość otrzymania mandatu w przypadku ewentualnej kontroli przez policję. Jeżeli decydujemy się jeździć na „łysych” oponach musimy również liczyć się z faktem, że możemy nie otrzymać odszkodowania. Może się tak zdarzyć w przypadku gdy firma ubezpieczeniowa orzeknie, jakoby przyczyną kolizji była nieprawidłowa głębokość bieżnika opony. Dodatkowo przy większej prędkości pojazdu może pojawić się zjawisko aquaplaningu, czyli utraty przyczepności po wjechaniu w wodę. Im mniej bieżnika, tym większe prawdopodobieństwo jego wystąpienia.
Choć według prawa minimalna głębokość bieżnika opony powinna wynosić 1,6 mm, to wielu producentów ogumienia stosuje swoje własne regulacje. Jednym z takich systemów do informowania kierowców o potrzebie zmiany kompletu opon jest znacznik TWI (Tread Wear Index). Zazwyczaj umieszcza się go w postaci nadlanego materiału pomiędzy kostkami bieżnika. Napis TWI jest umieszczony na powierzchni bocznej opony i wskazuje dokładne miejsce pomiarowe. Marki takie jak Nokian czy Continental umieszczają na produkowanych oponach specjalne wytłoczenia do mierzenia głębokości bieżnika.
Co ciekawe, wartość 1,6 mm głębokości bieżnika wcale nie zapewnia takich samych właściwości trakcyjnych jak oryginalne 8 mm. Ba! Nie zapewnia nawet 70%. Przy tej wartości spadek wydajności opony to aż 50%, zatem jest to stąpanie po cienkim lodzie, a taka głębokość powinna alarmować, że to już ostatni dzwonek na wymianę opon. Zdecydowanie bardziej zaleca się wymianę przy nieco mniej skrajnych wartościach. Dla opon zimowych minimalna głębokość bieżnika to 4,5 mm natomiast dla letnich 3 mm.
Jak zmierzyć głębokość bieżnika opony
Posiadanie opon o nieprzepisowej głębokości bieżnika może skutkować wyżej wspomnianymi nieprzyjemnościami na drodze, a także spadkiem bezpieczeństwa. Z tego względu rozsądnie jest, przed każdym rozpoczynającym się sezonem sprawdzić stan bieżnika. Nie potrzeba do tego żadnych szczególnych umiejętności czy przyrządów. Pamiętajmy jednak, że pomiar przeprowadzony domowym sposobem jest obarczony pewnym marginesem błędu. Z tego względu, jeśli chcemy stuprocentowej pewności pomiaru lepiej udać się do profesjonalnego zakładu wulkanizacyjnego.
Aby zmierzyć głębokość bieżnika opony, najpierw należy zaparkować na równej, płaskiej powierzchni. Koła powinny być skręcone maksymalnie w prawo lub lewo, aby dostęp do bieżnika był bezproblemowy. Przy tak przygotowanym pojeździe możemy zaczynać pomiar. W celu jego wykonania możemy wykorzystać wykałaczkę, zapałkę lub najzwyczajniej linijkę. Możemy skorzystać również z polskich monet, które w świetny sposób określą głębokość bieżnika opony.
Opony letnie – włóż monetę o nominale 2 gr koroną orzełka w dół: jeśli cała korona jest widoczna, należy wymienić oponę.
Opony zimowe – włóż monetę o nominale 5 zł: jeżeli cały wewnętrzny krążek wystaje z rowka bieżnika, opona kwalifikuje się do wymiany.
Jeśli nie interesuje nas opcja skrajnie budżetowa, możemy zainwestować w specjalny miernik wysokości bieżnika. Cena takiego sprzętu waha się od kilku do kilkudziesięciu złotych. Wszystko zależy od oferowanych opcji. Najtańsze mierniki przypominają małe suwmiarki i nie mają żadnych dodatkowych funkcji. Natomiast droższe posiadają wyświetlacz elektroniczny i możliwość przeprowadzania innych pomiarów związanych z samochodem.
Do pomiaru głębokości bieżnika służy również wcześniej wspomniany znacznik TWI. To delikatne wypustki lub innego rodzaju znaki, które producent wtapia w konstrukcję ogumienia już na etapie produkcji. Elementy tego typu zazwyczaj wyznaczają głębokość bieżnika opony na poziomie 1,6 mm. W sytuacji, w której powierzchnia styku z asfaltem w ogumieniu zrówna się ze wskaźnikiem TWI, kierowca niezwłocznie powinien wymienić opony samochodowe na nowe. To bowiem oznacza, że osiągnięta została minimalna wysokość bieżnika dopuszczona przepisami
Rodzaje bieżników
Różne bieżniki nadają się do różnych nawierzchni i zastosowań, z tego względu nie należy wybierać opon bez wcześniejszego zapoznania się ze specyfiką każdego z nich. Różnice w budowie bieżnika znacznie wpływają na jego możliwości trakcyjne i wytrzymałościowe. Niektóre są przystosowane do szybkiej jazdy, inne natomiast do powolnej pracy w ciężkich warunkach. Rodzaj rzeźby bieżnika, jego kształt czy twardość mają wpływ na zachowanie opony w trakcie toczenia. Z tego powodu powstały podziały na rodzaje bieżników oraz ich zastosowanie w określonych porach roku.
Bieżnik asymetryczny
Ten wzór bieżnika charakteryzuje zróżnicowana rzeźba bieżnika po obu stronach opony. Na zewnątrz klocki bieżnika są zdecydowanie większe, aby nadać oponie więcej stabilizacji podczas jazdy. Natomiast małe klocki umieszczone wewnątrz służą rozpraszaniu i odprowadzaniu wody. Zaletą takich rozwiązań jest większa powierzchnia styku opony z jezdnią, a co za tym idzie większa przyczepność. Do wad niestety należy zaliczyć trudność montażu. Ponieważ źle zamontowana opona z bieżnikiem asymetrycznym nie zapewni swoich prawidłowych właściwości i narazi nas na niebezpieczeństwo w ruchu drogowym.
Opony, które posiadają bieżnik tego rodzaju, zapewniają oszczędną eksploatację przy codziennym użytkowaniu, minimalizują występowania zjawiska aquaplaningu i zapewniają doskonałą przyczepność. Wspaniale sprawdzą się dla wymagających kierowców, którzy cenią sobie wysoką jakość właściwości jezdnych. Zwłaszcza nadają się do sportowej jazdy.
Bieżnik kierunkowy
Bieżnik o charakterystyce kierunkowej wyróżnia środkowa część składająca się z rowków poprzecznych, które ułożone symetrycznie względem siebie, biegną pod tym samym kątem od środka do zewnątrz, po obu stronach opony. Rzeźba opon kierunkowych do złudzenia przypomina „jodełkę”. Zaletą opon o takim bieżniku zdecydowanie są właściwości trakcyjne. Zachowanie odpowiedniej stabilności na mokrych nawierzchniach skutkuje wyjątkowo skutecznym hamowaniem. Wadą jest niska kultura pracy, opony pracują zdecydowanie głośniej niż opony z inną rzeźbą.
Opony tego typu najlepiej sprawdzą się autach osobowych, które wykorzystywane są jako auta poruszające się na dużych dystansach.
Bieżnik blokowy
Bieżniki o wzorze blokowym stworzone są niezależnych bloków, w których system rowków jest ze sobą połączony. Zapewnia odpowiednią stabilizację i sterowność na mokrych, śliskich drogach, również tych pokrytych śniegiem. System odprowadzania wody jest wyjątkowo sprawny, dzięki czemu z opon można korzystać przez cały rok w każdych warunkach. Niestety opony z tym typem bieżnika wykazują tendencję do szybkiego zużywania.
Ogumienie z takim wzorem najlepiej sprawuje się na autostradach na krótkich trasach oraz na drogach miejskich. Powinniśmy zaopatrzyć się w takie opony, jeśli samochodu używamy średnio często jedynie do załatwiania spraw na mieście.
Bieżnik mieszany
Wzór mieszany nazywany również żebrowo-ciągnącym to kompilacja dwóch różnych układów. W jednym rowki układają się prostopadle do jezdni, natomiast w drugim równolegle. Zastosowanie takiego rozwiązania gwarantuje właściwą kontrolę kierunkową, a także wzmacnia właściwości trakcyjne podczas przyśpieszania i hamowania. Niestety opony tego typu wymagają częstych serwisów i odpowiedniej eksploatacji.
Głównym przeznaczeniem opon z takim wzorem bieżnika są drogi utwardzone i gruntowe. Najczęściej opony z bieżnikiem mieszanym spotyka się na osiach napędowych i sterujących samochodów ciężarowych.
Bieżnik ciągnący
Wzór ciągnący charakteryzują rowki ułożone prostopadle do osi jazdy. Najczęściej spotyka się go na oponach przeznaczonych na oś napędową autobusów lub aut ciężarowych. Wykorzystuje się go w pojazdach specjalistycznych oraz terenowych. Wyróżnia go wyjątkowa przyczepność podczas przyśpieszania i hamowania, a także wyśmienite właściwości trakcyjne. Wadą tego rozwiązania jest niska kultura pracy oraz duże opory toczenia, które mogą powodować duże spalanie przy długotrwałym użytkowaniu.
Opon z takowym bieżnikiem poleca się używać na drodze nieutwardzonej.
Bieżnik żebrowy
Bieżnik o wzorze żebrowym jest wyjątkowo charakterystycznym typem bieżnika. Wyróżnia go przede wszystkim równoległy względem osi jazdy układ rowków, które kształtem przypominają literę „S”. Zaletą tego rozwiązania są bardzo niskie opory toczenia, które pozytywnie wpływają na spalanie benzyny podczas użytkowania pojazdu. Posiadają również doskonałą przyczepność boczną, która gwarantuje stabilność kierunkową. Dodatkowo ergonomiczna budowa powoduje niskie nagrzewanie gumy, dzięki czemu można pokonywać długie dystanse przy wyższych prędkościach. Niestety mimo zalet, to rozwiązanie nie jest wolne od wad. Mianowicie odprowadzanie wody nie jest zbyt dobre, przez co przyczepność na mokrej nawierzchni jest obniżona, co negatywnie wpływa na skuteczność hamowania.
Opony z takim wzorem bieżnika najczęściej wykorzystuje się na osiach sterujących w samochodach ciężarowych czy autobusach. Poleca się je stosować na twardych nawierzchniach takich jak asfalt czy beton.
Podsumowanie: głębokość i rodzaje bieżników opon
Opony to najistotniejszy element eksploatacyjny w pojeździe i nie należy zaniedbywać ich serwisu. Warto regularnie monitorować głębokość bieżnika opony, a jeżeli ta spadnie do 1,6 mm, należy niezwłocznie zakupić nowy komplet opon. Głębokość bieżnika nowej opony wynosi między 8 a 10 mm i tylko takowa zapewnia stuprocentowe właściwości trakcyjne. Przy wyborze opon należy kierować się wzorem bieżnika dopasowanym do naszych potrzeb. Do wyboru są bieżniki asymetryczne, kierunkowe, blokowe, mieszane, żebrowe oraz ciągnące.